Stel dat je onafhankelijk journalist bent en je doet onderzoek naar de opsporing van prostaatkanker en de behandeling ervan. Dan zal het je allereerst opvallen dat de vroege herkenning van deze kankervorm gebeurt via een methode die zo onzeker is als maar kan. We hebben helaas nog steeds niets beters dan de PSA test die we desondanks gebruiken. Prostaat specifiek antigeen (PSA) is een eiwit dat met name aangemaakt wordt door prostaatkankercellen en in 1986 werd daarmee een test ontwikkeld die bruikbaar was bij het volgen van mannen met al vastgestelde prostaatkanker. Door die test kun je zien hoe actief de tumor is. Snelle stijgingen betekenen meer kankeractiviteit.
De slimste van de doktersklas bedacht vervolgens dat je met de test misschien ook nog niet ontdekte gevallen van porstaatkankergevallen kunt opsporen en voor er goed over was nagedacht was de hele medische wereld ermee op de loop gegaan. De PSA is echter ook verhoogd bij een ontsteking van de prostaat en hij is ook wat hoger als je last van een oude mannenkwaal hebt. Hoe hoog mag die PSA bovendien wezen? Er is ooit maar iets arbitrair vastgesteld: vier nanogram per milliliter. Dus alle mensen bij wie een hogere waarde wordt vastgesteld kregen ineens te horen dat ze mogelijk prostaatkanker hebben. Natuurlijk moet je dat dan nog verifiëren: nog een keer testen, nog een keer testen en een biopsie doen. Ook al doe je vervolgens die biopsie om de aard van de prostaatkanker vast te stellen, toch zal 90 procent van de mensen met die hoge PSA behandeld worden zonder dat duidelijk is geworden of het toch niet om een onschuldige slapende vorm van de kanker gaat.
Wat is er door deze test aangericht? Zodra eenmaal het woord kanker gevallen is zit je thuis bij te komen van de schok. Gisteren was er niets en maakte je nog plannen om als je 55 wordt samen met je gezin op vakantie te gaan, maar ineens heb je kanker met een hoofdletter. Die moet gewoon weg. Als het nog in de kapsel van de prostaat zit wil je het liefste dat het ding er zo snel mogelijk uitgehaald wordt. Weg, weg, weg. Je zou hem eruit willen rukken, desnoods met een keukenmesje eruit willen peuteren. Kankerrrrr. De mannen en vrouwen in hun witte jassen staan klaar met hun Da Vinci machine om je te opereren. Voor alle zekerheid. We gaan toch zeker geen risico´s lopen en als de patiënt het wil…
De onafhankelijke journalist die zijn research doet moet wel denken: dit is eigenlijk idioot. Duizenden mensen per jaar wordt ten onrechte de stuipen op het lijf gejaagd. Volgens Nederlands onderzoek is bij een op de vijf mannen behandeling echter helemaal niet nodig. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan om te zien hoeveel mannen uiteindelijk het leven gered wordt, want daarmee zou je het allemaal nog kunnen rechtvaardigen. De cijfers variëren van een op de vijf tot een op de vijftig, afhankelijk van het land waar het onderzoek verricht werd. Zelfs dat zou nog aanvaardbaar zijn als de methoden om die kanker aan te pakken onschuldig zijn, maar incontinentie van plas en ontlasting kijken om de hoek naar je en de potentie kan er erg onder lijden. Na vijf jaar heeft 80 procent van de mensen die behandeld worden daar problemen mee. Geen man die er echter over klaagt, want die denkt dat bij hem gelukkig op tijd de kanker ontdekt is en dat hij blij moet zijn dat hij nog leeft. Voordelen en nadelen van de screening zijn niet in balans, maar toch raast het circus door.
The Great Prostate Hoax: How Big Medicine Hijacked the PSA Test and Caused a Public Health Disaster, zo heeft journalist Richard Ablin zijn boek genoemd. Er staan grote (great) woorden in die boektitel: hoax, hijacked, disaster. Overdrijft die Ablin niet een beetje? Jazeker en dat doet hij omdat hij wil dat iedereen het boek leest en er over nadenkt. Want het is echt bizar dat een zo onbetrouwbare test zo´n grote rol heeft gekregen in een kankerscreeningsprogramma. Omdat de patiënten bang zijn, de meeste journalisten er onvoldoende vanaf weten, beleidsmakers gegijzeld zijn in hun verantwoordelijkheid mensen met kanker zo snel en effectief mogelijk te behandelen en artsen gevangen zitten in een pakket van onvoldoende kritische onderzoeken die uitsluitend benadrukken dat de kanker altijd overwonnen moet worden ten koste van wat ook, verandert er bijna niets.
“Laten we even een PSAtje prikken” en voor je er erg in hebt kom je de spreekkamer uit omdat je kanker zou hebben. Ablin kan zijn longen uit zijn lijf schreeuwen, maar hij zal niet gehoord worden. Er zijn te weinig mensen die aan de PSA durven te twijfelen, hoewel er gelukkig wel steeds meer discussie over is
Die PSA test moet de prullenbak in en er zou zo snel mogelijk een betrouwbare test moeten komen die de poes van de tijger kan onderscheiden. Het argument dat zolang je die goede test nog niet tot je beschikking hebt, je een ondeugdelijke moet blijven gebruiken is onzinnig. Ook al maak je nog zulke mooie protocollen om de foutjes eruit te halen, het is niet genoeg om zulke screeningsprogramma´s te rechtvaardigen. De fanatieke jacht op prostaatkanker heeft niet meer levens gered dan het schade aan heeft gericht en je zou wensen dat in Europa het voorbeeld van Amerika wordt gevolgd: weg met die PSA-test in screeningsprogramma´s.
Mannen verdienen iets beters. En Ablin mag van mij wat overdrijven in zijn woordkeus om daar aandacht voor te krijgen.
In het algemeen klopt het betoog. Ik mis echter toch wat nuance, want ofschoon psa niet zaligmakend is (hier is ziekmakend beter op zijn plaats), kan er toch meer informatie worden uitgehaald. Agressievere tumoren groeien sneller en geven een snellere stijging van de psa. Het is uit de literatuur bekend dat de psa stijging, de verdubbelingstijd, wel nuttige parameters zijn, die een indicatie geven of verdere actie gerechtvaardigd is of dat afwachten en alleen de psa op gezette tijdstippen meten, voldoende is. Daarnaast kan PCA3 meting en specifieke MRI helpen om uit te maken of we met een agressieve vorm of niet te maken hebben.
Ik lees je graag en ook hier heb je een goed punt.
vr groet L-10, Stadskanaal
Mijn broer is een victim, al 9 jaar… En nu, sinds kort, hebben de heren doktoren bekend dat er niets meer te behandelen is – they have washed their hands off his illness …. N,u mijn broer laat dat toch niet maar zo zitten en heeft zijn hele dossier naar Rotterdam gestuurd voor een second opinion. Ik geef hem groot gelijk en wens hem veel goede moed toe.
Dank, Ivan, voor dit artikel, alweer!
Bij mij is in december 2013 in het UMC , omdat ik opvallend veel plassen moest , prostaatkanker vast gesteld met uitzaaiing naar heiligbeen en bekkenbeen , ik kwam daar binnen met een PSA van 22 en op basis daarvan is biopsie gedaan ( 12 stukjes ) en vast gesteld dat het om de een na aggressiefste vorm van prostaatkanker ging .
Heb sinds december 2013 een hormonale behandeling en heel erg succesvol ,na een maanda was mijn PSA 0,7 en in maart 2014 een PSA van 0,4 En op 30 juni een PSA van 0,4 !
Ik heb mijn dossier met incl dvd van alle scans en mri naar het Anderson hospital gestuurd in USA Voor second opinion en heb als antwoord gekregen van de uroloog in Houston dat men het 100 procent eens was met de diagnose en de behandeling welke de uroloog in het UMC mij voorschreef.
Ik ben het niet eens met de stelling dat PSA onbetrouwbaar zou zijn ,het kan wel zo zijn dat de uizonderingen hier ook de regel bevestigen .
Ik vind uw stelling nogal zeer zwart wit en daarom de volgende vraag : welke percentage van PSA metingen is volgens u onbetrouwbaar ? En waar is dat Dan op gebaseerd ?
U schrijft ook: dat in Europa het voorbeeld moeten worden gevolgd van USA En wel : weg met de PSA !!
Als u een dergelijke stelling poneert ,dat moet u ook weten met welke systeem/instrument wel een betrouwbaar beeld is te vekrijgen ?
Ik lees elke week uw column met interesse en overigens , ik voel me uitstekend en werk volop ( 6 dagen per week ) ik ben 66
jaar en mijn eten smaakt me uitstekend en ook mijn glas wijn smaakt mij zee goed !
Gaarne verneem ik uw reactie op bovenstaand .
Medio 2008 heb ik mijn huisarts gevraagd enkele gezondheidstest te doen naar verstopte kwalen. De laatste keer was zes jaar eerder want altijd gezond. Zij heeft toen de psa-test niet nodig gevonden. Drie maanden later werd ik daar door een andere alerte arts daarop wel op getest. Resultaat: er werd prostaatkanker vastgesteld met zeer hoge Gleasonscore. Een operatie volgde en een jaar later bleek ook bestraling noodzakelijk. Toch uitzaaiingen. Ik bezoek nu elke drie maanden het AvL voor de stand van zaken en eventueel noodzakelijk medisch ingrijpen.
Mede hierdoor voel ik me nog steeds zeer gezond en sterk en ik hoop dat dat nog een tijdje zo blijft.
Ik vraag me echter wel af: wat zou er gebeurd zijn indien die arts van de eerste hulp waar ik voor iets totaal anders kwam niet zo alert gereageerd had. Was ik dan nog wel zo gezond en sterk geweest. Hadden ze de kanker dan niet in een te laat stadium ontdekt.
Beste Ivan,
Jaarlijks sterven er in Nederland bijna 3000 mannen aan prostaatkanker. Gemiddeld gaat het dus om 8 sterfgevallen per jaar. Eén ding staat vast: bij de meesten van hen werd de kanker te laat ontdekt om nog aan de dodelijke dans te kunnen ontsnappen. Bij sommigen was dat wellicht nog wel mogelijk geweest, maar werd door de betrokken medici niet adequaat of niet alert genoeg gereageerd, waardoor de pechvogels alsnog de (vaak nogal lange) weg naar het einde moesten accepteren.
Het treft mij dat ook jij in je overigens prachtige en soms ontroerende columns nogal eens aandacht besteedt aan het thema ‘overbehandeling’. Je staat daarin niet alleen: zorgverzekeraars en in hun spoor meerdere medisch specialisten roeren dezelfde trom.
Ik kan dat maar moeilijk meevoelen. Om mij heen hoor ik, ook als het om andere vormen van kanker gaat, wel af en toe klagen over terughoudende specialisten, die aarzelen om nieuwe medicijnen voor te schrijven, te laat reageren op nieuwe ontwikkelingen tijdens de ziekte en bepaald ook niet snel zijn in het bijstellen van hun beleid. Over ‘overbehandeling’ heb ik nooit een zieke of een kankerpatiënt horen klagen.
Ik kan me dan ook niet voorstellen dat negentig procent van de mannen met een te hoog psa behandeld wordt zonder dat is vastgesteld of het toch niet een onschuldige slapende vorm van kanker kan zijn. Alleen al in statistische zin kan ik vraagtekens zetten bij deze vaststelling. Immers als de artsen bij ongeveeer 9.000 van de 10.000 geregistreerde nieuwe gevallen per jaar niet weten of ze met een onschuldig slapende kanker te maken hebben, dan is het absurd dat uiteindelijk bijna 3.000 van die nieuwe gevallen tot de dood leidt. Mijn conclusie zou dan zijn dat je je niet druk moet maken over die zogenaamde overbehandeling, maar dat we met zijn allen zeer ongerust moeten zijn omdat de medici in 90 procent van de gevallen dus ook niet weten of er wellicht sprake is van een levensbedreigende vorm van (prostaat)kanker.
Nu kan het zijn, dat je het afnemen van biopsies ook als een ‘behandeling’ aanmerkt. In dat geval veranderen de statistieken, maar ook de dramatiek.
Biopsies zijn onprettig, maar ik denk dat ze meestal toch niet als een traumatische ervaring worden beleefd. De medeling dat je wellicht kanker hebt en daarom een biopsie nodig hebt, maakt je niet blij, maar een goede arts zaait geen paniek en kiest de juiste woorden.
En ja, als je dan toch in de prijzen valt is het ook aan de arts om te praten over het te voeren beleid, waarin actief volgen soms een optie is en anders de bestraling of de operatie om de hoek komen kijken.
Als je pech hebt, zoals jij en ik, raak je verzeild in de zoladex of andere hormonale medicijnen. Niet leuk, voor sommigen heel naar, maar toch meestal niet zo verschrikkelijk als het menu ‘bijwerkingen’ in de bijsluiter suggereert.
Al met al Ivan, ik kijk er wat anders tegenaan. Die psa-testen kosten niet veel en leiden wel degelijk tot veel vroegtijdige ontdekkingen van prostaatkanker, waardoor levens worden gered. Overbehandeling is een hobby van zorgverzekeraars, die in ons land zelfs HIFU-behandelingen niet vergoeden.
En die bijwerkingen, daar moeten we mee leven tot ze ons te veel worden.
Ik hoop nog heel lang van je columns te genieten. Ze zijn prachtig en heel herkenbaar. Maar deze reactie vond ik ook wel een beetje nodig
Vriendelijke Groet,
Cor Inja
Ook ik had graag gewild dat mijn PSA wat vaker en dus eerder was gemeten.
Toen ik last kreeg was de PSA al 208.
Mannen in mijn vriendenkring raad ik altijd aan de PSA regelmatig te laten controleren.
Ook Ivan heeft in een van zijn colums geschreven: was ik maar eerder naar de arts gegaan.
Groetend,
Bertus Mulder.
Bij mij werd prostaatkanker gediagnosticeerd bij een PSA waarde 80. Te laat ontdekt en dus uitgezaaid! Als liefhebbende echtgenoot en vader van twee weerbarstige en prachtige pubers ervaar ik bijna iedere dag het stille verdriet van mijn traag zinkend schip. Weg plannen, weg toekomst.
Hier nog weggelaten de sores van uitgezaaide kanker en ondernemerschap.
Zoals destijds CDA minster van volksgezondheid Ab Klink
opperde om PSA te checken vanaf een zekere leeftijd, ben ook ik daar hartstochtelijk voorstander van.
Met een aantal bloedprikjes gedurende een tijdseenheid de man in kwestie monitoren is niet de meest belastende behandeling.
Mijn koninkrijk voor een PSA test een paar jaar eerder.
Iedere dag krijgen mannen te horen dat ze uitgezaaide prostaatkanker hebben. Dat moet ingedampd.
Veel dank voor je altijd prachtige en niet zelden troostrijke colums.
Hier echter een andere zienswijze.