Wat moet ik zeggen als me gevraagd wordt hoe het met me gaat? In korte tijd heb ik afscheid moeten nemen van twee geliefde mensen die heel lang in mijn leven meereisden. Hun heengaan zorgde voor onrust, want ik weet dat de kwaadaardige cellen mij ook eens te grazen zullen nemen. Daar moest ik vaak aan denken. Hoe gezellig het met hen tijdens het leven ook was geweest, ik had nog geen zin me bij hen te voegen. Vergeten was ik waar ik de sleutels had gelegd, had niet gehoord wat we hadden afgesproken en kwam in mijn eentje op een plaats waar ik niet moest zijn. Mijn zenuwstelsel was met andere zaken bezig.
Rouwen betekent dat je alle herinneringen langs gaat om je autobiografie te controleren. Oude familieruzies krijgen een nieuwe betekenis en lange stiltes in de vriendschap worden in een ander licht geplaatst. De leemten in je levensverhaal vul je op met wat je van je geliefden wilt bewaren. Als alles een plek heeft gekregen kun je pas weer verder.
Misschien kwam het daardoor dat ik niet goed wist wat ik moest antwoorden als ik gecondoleerd werd. Het vaakst hoorde ik dat het beter zo is omdat het lijden te groot werd. Om mijn schoonmoeder met het verlies van haar dochter te troosten zei ik dat zelf ook enkele malen tegen haar. Zo krijgt de dood een functie. Op die manier kunnen we er vrede mee hebben, maar ik was er niet echt tevreden mee. De dood is er niet om het lijden te beëindigen, maar is de seconde waarin je stopt met leven en is zonder betekenis.
Ook hoorde ik vaak dat het ‘oneerlijk’ is. Zo jong nog. Op een vreemde manier voelde ik me ongemakkelijk als het woord viel, omdat ikzelf nog rondliep, bruin was vanwege de zomer, mijn mooie blauwe pak nog kon dragen en ik het me zelfs soms permitteerde een grapje te maken. Niemand zei tegen mij dat het eerlijk is dat ik nog besta. Nee, men zei dat ik sterk ben, maar geloof me, dat ben ik niet en ik kan echt niet verklaren of verantwoorden waarom ik nog leef. Dat is toeval, niets anders.
Soms zei ik dat het door de liefde komt, want dat vind ik heel mooi klinken. Gedurende de eerste jaren van je bestaan zoek je naar wie je eigenlijk bent, na de eerste kus geef je jezelf weg aan iemand met wie je de wereld rond wil zwerven, kinderen maken, betekenis geven aan wat je doet, en na de laatste kus rijd je nog een beetje uit. Liefde. Het is misschien niet wetenschappelijk verantwoord, maar het is zo’n mooi idee.
Maar ‘oneerlijk’? Dat is een woord dat je uitsluitend in relatie tot menselijk gedrag kunt gebruiken, niet over een gezwel en ook niet over de dood. We zijn geneigd de keizer aller ziektes allerlei menselijke eigenschappen toe te dichten om de willekeur het zwijgen op te leggen.
We vergeten door die bijvoeglijke bijwoorden waar het werkelijk om gaat. Het leven zelf is een geschenk en wat is het een geluk dat we het mee mogen maken. De dood is slechts de punt achter de laatste zin. Hij voegt niets toe, maar we moeten nu eenmaal een leesteken hebben om aan te geven dat het afgelopen is. Onze angst maakt blind voor wat werkelijk telt. Niet de laatste adem, maar alle keren vanaf de eerste schreeuw, daar was het om te doen. In onze verbeelding hebben we echter van ziekte nummer één een terrorist gemaakt, die oneerlijk is.
De kankerindustrie die tienduizenden professionals moet voorzien van een goed inkomen is niet in staat om het rookgordijn van een oorlog weg te nemen. De winsten van beursgenoteerde bedrijven die bij de ontdekking van een nieuw medicijn omhoog gaan en de aandeelhouders rillingen van genot bezorgen, dragen op hun manier alleen maar bij aan een cultuur van angst en verlossing die uitsluitend de juiste behandeling kan brengen.
De natuur is geen terrorist, kanker zit in onze genen en bij blootstelling aan bepaalde omstandigheden zal bij velen een explosieve groei ontstaan van cellen die we niet willen. Lullig, dat is het woord dat me te binnen schiet. Lullig, niet oneerlijk.
Laten we het leven vieren en de dood onbelangrijk maken.
Mijn schoonmoeder, die nu bijna 88 jaar is, wist wel wat ze moest zeggen. Ze liep naar het graf van haar dochter en zei tot de kist die we daarin hadden laten zakken: “Joyce, je zult nu wel bij papa zijn. Zeg hem maar dat ik voorlopig nog niet kom.”
Sterk en mooi dat ze Joyce deze boodschap meegeeft; ze vertrouwt op een toekomst na de dood.
En zo is ‘t.
Natuurlijk ben je aangeslagen, wanneer je mensen in je directe omgeving voor altijd moet missen. Maar jij bent er nog, Ivan. En volgens week 20 gaat het goed met je. Punt. 😉 Je geliefden zouden het liefst willen, dat jij van het leven blijft genieten.Dat is een troostrijke gedachte. Ikzelf heb binnen 1 jaar tijds afscheid moeten nemen van mijn lieve en bijzondere moeder (93) , haar oudere zus, mijn onafhankelijke tante (96), mijn goede Stilte vriendin ( 62), mijn vriend / buurman ruwe bolster blanke pit ( 64) en nu pas mijn allerliefste Indonesische schoonmoeder (op 5 dagen na 91 ). Het leven fluctueert van schitterend, prachtig, mooi naar vreselijk, onverdragelijk en idd uitgesproken lullig…..en gelukkig meestal weer terug. De credit kant is bij de meeste mensen immers veel groter. Het regent hier…en dat is fijn voor de planten.
Je bent er nog hoera komma, en wordt vervolgd, punt komma haakje sluiten 😉 uitroeptekens ! ! ! ! !
Het is wel heel veel, Mathilde. Mijn meegevoel. De regen ja heerlijk voor de planten. Dus ook een
beetje voor ons. Maar, daarnaast mijn meegevoel en sterktewensen. Het is wel erg veel, Mathilde, wat jij nu
doormaakt. Lieve groet van mij plus ook uitroeptekens voor jouw kracht, ik hoop en wens dat je die maar
mag blijven houden 🙂 geloof van wel, als ik lees wat ik van je lees.
Dankje, nel! Lief van je en je medeleven doet me goed.
Toen men mij in een interview van PGGM / Mantelzorg vroeg naar een laatste “statement” in strijd tegen mijn.prostaatkanker had ik het over liefde Ivan. Of het nou wel of niet wetenschappelijk verantwoord is zal ons een zorg zijn. Sinds het interviewfilmpje online staat krijg ik lieve reacties van lotgenoten en zoals jij mooie en lieve reacties krijgt op dit blog. Het maakt het alleszins de moeite waard om nog maar even niet die punt te zetten maar zinnen te maken gevolgd door een komma (nee, ik zet dus geen punt) Ik wens je veel liefde,
Wat heb je dat toch weer mooi en warm gezegd. Blijf leven zet er nog geen punt achter. Je mooie stukjes die je schrijft hebben voor ons allemaal een betekenis een een doel om verder te leven.
Liefs!
Oprechte dank voor dit mooie diepzinnige stuk enne; zet svp nog geen punt.
Mooi verwoord; met 1 symbool te duiden❣️
Prachtig en aangrijpend beschreven. Toch vind ik dat de vraag naar de eerlijkheid van de schepping, het toeval of de dood wel gesteld mag worden. Antwoord op Job van Jung bijvoorbeeld. Is er een ethiek in en betekenis van het lijden?Wel mooi dat je niet meegaat in de idee dat je overleeft omdat je sterk bent. Zelfs al zo het zo zijn dat wilskracht een factor is (Viktor Frankl. Logotherapie) dan nog is ook het hebben daarvan genade.
Ook liefde is niet de verklaring want dat zou mensen die eerder overlijden te kort doen. De dood als over-lijden spreekt me meer aan dan punt.
Ik kan overigens wel schuldgevoel ervaren bij de vraag: waarom ik wel en anderen niet? Maar ik probeer om het geschenk van heg leven daardoor niet te laten bederven. Zo moet ook de dood dat niet steeds doen. Maar soms kan het niet anders.
In het Oosten hebben ze de wet van karma bedacht. Ook met die verklaring wordt mensen op een ijselijke manier te kort gedaan. Alle vragen en antwoorden over het leven en de dood zijn bedacht door dood-gewone stervelingen (meestal mannen- eva uit een rib, maria een bijrolletje. De heilige drie eenheid: de moeder? onee, de vader , de dochter? nee hoor, de zoon natuurlijk , en vooral veel Geest haha , mannen in jurken die geen vrouwen in hun dominante bolwerk dulden etc. etc. etc. Dan heb ik het alleen nog maar over het achterlijke katholieke geloof.) . Het leven lijkt mij een oefening te zijn in loslaten. Zelfs de vraag naar het waarom kunnen we voor onze eigen gemoedsrust maar beter loslaten. Door te geloven in een God ( bij pappie op schoot, zo biologisch diep zit die behoefte aan een vaderfiguur kennelijk ) durven veel mensen ineens wel het beste in zichzelf naar boven te halen ( meestal met de rug tegen de muur) . Het is een truc die werkt. Alle programma’s van de EO getuigen ervan. Vreemd genoeg durven mensen ook het slechtste in zichzelf naar boven te laten komen uit naam van iets als een AAAAAllaaaaah. Meestal zitten die knulletjes onder de drugs. Krank- zinnige wereld! Doe mij maar dieren. Die leven in het NU en kwispelen.
( ik bedoel ook de vraag: waarom loslaten? kunnen we maar beter loslaten )
Geen woorden….denk aan je schoonmoeder’s woorden. Haar enige houvast…voorlopig!
Alweer zo mooi onder woorden gebracht, ik hoop oprecht dat het u gerund is nog heel lang op deze aardwolf te mogen zijn.
Ga binnenkort eens een boek van u kezen uit de bieb, beetje laat. Courage bij uw prices en verlies xx
Sorry voor de ipad foutjes, gegund….proces.
Ik wil graag als de schoonmoeder zijn, als mij dat gegeven is.
Prachtig die opmerking van je schoonmoeder. Mijn oma vroeg aan stervende opa,” wil je vragen of god mij ook snel haalt? Opa antwoorden” moet ik hem ook maar tegenkomme ” 13 kinderen en 74 kleinkinderen.
Dat is toch een mooie houding. De dood komt, en verder niet zeuren. Maar ik hoop dat jij nog even blijft.
Wow, prachtig. Zo warm, helder en to the point… Sterkte om het gemis van Joyce te begrijpen.
We weten het allemaal; de dood is een gegeven.
Dus vier het leven
Prachtig! Bedankt voor de mooie woorden!
wat een kippevelzin: rouwen betekent dat je alle herinneringen langs gaat om je autobiografie te controleren.
zo mooi heb ik dat nog nooit verwoord gezien.
dank u wel!
Ivan wat prachtig verwoord zo’n precair onderwerp. Het laatste taboe dat wij nog niet durven te bespreken! We schuiven het voor ons uit! En weigeren het eindpunt onder ogen te zien! Doodsbang zijn wij er voor. Zo dom. Jij Maakt hetbespreekbaar. Jij verwoord een proces een natuurlijk proces het overkomt ons allemaal. Ik stel het net zoals jouw schoonmoeder en jijzelf! even uit! Wij hebben onze taak nog niet afgerond af en toe bespreek ik met mijn kinderen man en vriendinnen hoe mijn eindpunt er uit zal kunnen gaan zien. Ik hoop dat het ze helpt als ik voor goed zwijg. Ook mijn leven is bros ik leef in mijn reservetijd! Vreemd genoeg lijk ik de laatste tijd te herstellen? Is het liefde levenslust? Het is een mysterie dat hard en goed werkt!
Bijzonder geschreven. Mooi. Ja, de dood geeft het leven betekenis.
Indrukwekkend en ‘touching’ hoe jij deze periode in je leven beschrijft!
Ik wens je heel, heel veel sterkte en liefde in deze dagen.
Wauw!
Precies zoals het is. Een punt achter de tijd hier.
Prachtig,dank je voor dit mooie verhaal.Zo mooi verwoord..
Ivan dankjewel voor jouw verhaal. Aangrijpend en indrukwekkend geschreven en heel herkenbaar voor mij.
We maken het in de loop van ons leven allemaal mee dat er familie of vrienden uit ons leven worden weggerukt. Maar je partner verliezen is een ander hoofdstuk. Mensen kunnen heel veel moeite doen om het te willen begrijpen, maar het verlies van je partner is iets wat je zelf meegemaakt moet hebben om de emotie en het gevoel ook echt te kunnen begrijpen, daar zijn geen woorden voor. Ruim twee jaar geleden ging mijn man met pensioen en wij hadden plannen om nog meer van het leven te gaan genieten. Helaas hebben wij er maar 3 maanden van kunnen genieten want op een dag is hij zeer plotseling door een zwaar hartinfarct uit mijn leven weggerukt. Hoe moet ik na 45 jaar alleen verder? Mijn boek is nog niet uit en ik wil ook verder maar mijn nieuwe weg heb ik nog niet gevonden. Doordat ik verder wil (niet alleen voor mezelf maar ok voor onze kinderen en kleinkinderen) en probeer een nieuw leven op te pakken, krijg ik van mensen uit mijn omgeving de opmerking dat ik een sterk mens ben en dat het ook voor mij goed zal komen. Maar wat is dat dan: een sterk mens? Moet je de hele dag huilen of bij de pakken neer gaan zitten? Nee dus want dan maak je het voor jezelf erg moeilijk. Wat moet je dan wel doen? Dat weet ik zelf nog niet maar het zijn kleine stapjes vooruit, ook vertrouwen en geduld hebben dat het goed zal komen helpen mee om het rouwproces te doorlopen. Ik probeer weer te leven i.p.v. te overleven door bijvoorbeeld een cursus te volgen, erop uit te gaan, nieuwe contacten te maken. Maar ook tijd geven en nemen voor de depressieve momenten die zich op onvoorspelbare momenten manifesteren, want er tegen vechten maakt het alleen maar moeilijker. Persoonlijk heb ik vele overwegend positieve herinneringen en die geven mij een steun in de rug om verder te gaan maar het kost tijd, heel veel tijd.
Een rouwproces verloopt in fases en duurt vaak heel lang. Bovendien is het een individueel proces en de fases verlopen niet in dezelfde volgorde en is voor niemand hetzelfde.
Ik wens Ivan en al diegenen wiens partner naar de andere kant van de wolken zijn overgegaan heel veel sterkte met het verwerken ervan.
Ivan is niet zijn partner verloren, maar zijn schoonzus.