Op 17 mei 2016 bracht ze ons een verrassingsbezoek om te vertellen dat de kanker voor de derde keer haar leven was binnengedrongen. De ziekte bleek een stalker, een hardnekkige afgewezen minnaar die haar nooit met rust zou laten. De afgelopen 370 dagen werden een pas de deux met de dood, een ballet waar zijzelf de choreografie voor schreef. De tempel van haar lichaam werd vernield, maar haar geest was tot het laatste moment de suprême vormgever.
In het huis waar zij stervende was liep ik deze week rusteloos rond. Het hoog-laagbed waarin ze was gelegd nadat de geneesheren in het ziekenhuis haar voor het laatst gedag zeiden – “dag mevrouw, we zullen u wel niet meer zien” – was zo geplaatst dat ze uitkeek op de hemel, de tuin, op wat ceramieken die ze gemaakt had, op de zijkant van een schilderij dat ze net niet af heeft kunnen maken. Felle kleuren van hoop. Aan beide kanten van de doorkijk naar de wolken een rode ballon in hartvorm, gekregen van haar kleinkinderen. Zorgvuldig geeft ze aanwijzingen waar die precies in haar uitzicht mogen zijn. Ze kan nauwelijks nog praten, maar met besliste vinger wijst ze naar een plastic krat met oude boeken. Uitgelezen, voorbij, overbodig. Weg daarmee. Dat wil ze niet zien als ze sterft. Gedempt licht, zachte hemelse muziek die Joyce heeft gekozen en een walmende kaars.
In de vensterbank van dat uitzicht zie ik de vier vergeelde boeken van Cazimir Malevitsj, de Russische kunstenaar die zijn werk de naam ‘suprematisme’ gaf, “de absolute macht van de beeldende expressie”. Sinds de overzichtstentoonstelling in 1990 in het Stedelijk Museum bezat ze die. Mij intrigeerde de naam alleen al. Malevitsj. Slechts één keer heb ik één van de boeken doorgebladerd, maar de enorme productiviteit van de Russische schilder en kunstleraar intimideerde me zo dat het mijn eigen verbeelding overwoekerde.
Inmiddels begrijp ik dat Joyce’s kunst niet anders gezien kan worden dan als suprematisme, het geloof dat je met de verbeelding de werkelijkheid je wil op kunt leggen. Dat deed ze met elk aspect van haar leven. Niet alleen in haar huis dat ze tot perfectie dwong, niet alleen met haar tuin die paradijs werd, niet alleen met een verwaarloosde vijver in een Arnhems park dat rijstveld werd, niet alleen met de rivier die langs haar dorp vloeit en eens per jaar in één van haar kunstwerken verandert, maar ook met de kanker en haar laatste dagen. Tot in details regisseerde ze haar einde.
We sterven zoals we geleefd hebben en Joyce was gepassioneerd, gedreven om er kunst van te maken. Ze wist dat je daarvoor geen medelijden mag hebben met wat in de weg staat, ook al zijn het de mensen die je lief hebt. De realiteit moet wijken en alleen de kunst telt. ’s Nachts bestudeerde ze de vormen van de organen waarin de uitzaaiingen opdoken en schreef er haiku’s over. Het begon met schetsen, ging over in letters, het werd in de wereld rondgestrooid via het internet, ging leven in de reacties die ze terug kreeg en uiteindelijk overstemde het gemurmel van de haikuwoorden de tumor. Met felle kleuren legde ze de pijn en de misselijkheid van de chemobehandeling vast op canvas, zodat het niet zo erg meer leek. Voor waartoe ze zelf niet meer in staat was gaf ze aanwijzingen aan de mensen die alles voor haar wilden doen als ze maar bleef leven.
De dans met de kanker ging echter steeds sneller. Haar geest werkte op volle toeren om de absolute zeggenschap te behouden over wat haar overkwam. Ze negeerde de pijn, de afhankelijkheid, had haast om haar laatste projecten tot een goed einde te brengen, moest daarvoor soms vechten met hen die adviseerden voorzichtig te zijn, rust te nemen, te luisteren naar de symptomen van het van binnen opgevreten lichaam.
Voor het laatst vocht ze tien dagen geleden tegen haar lot, gaf de artsen in hun witte jassen college in een taal die alleen zij goed begrijpt, streed met haar partner omdat ze hem niet los kon laten en liefst mee zou willen nemen naar waar ze naartoe moest en ineens wist ze het. De tijd was gekomen en haar einde zou schitterend worden. Zeer expliciet zei ze dat ze niet dood wilde gaan maar wegvliegen en wij begrepen daarmee wat de spelregels waren voor haar sterfbed.
Vervolgens ging het in een razend tempo, allemaal volgens haar wensen. Op een zonnige dag terwijl ze haar laatste heldere momenten had, nam ze afscheid van de familie, die vanuit de gehele wereld overgekomen was. We hielden haar vast terwijl ze langzaam maar zeker in een diepe slaap zakte. Af en toe kwam ze nog even terug en sprak ze met haar familieleden apart.
Voor mij wees ze zwijgend naar de hemel die voor haar lag.
Met stomme woorden reageerde ik, want ik had niet beter. “Daar is het goed,” zei ik. “Geen pijn meer.”
Ze glimlachte en zei met zachte, hese stem en glanzende ogen “Vlieg je mee?”
“Later misschien. Nu nog niet Joyce.”
Vlieg maar, jij duivelskunstenaar, die met charmante glimlach en ijzeren wilskracht leven en dood tot een kunst hebt gemaakt. Maak wat dood is weer levend, in vormen die jij mag kiezen. Het leven verdwijnt nooit, wij mensen misschien wel, maar het mooie is dat we daarmee plaats maken voor nieuwe schepselen, kunstwerken met onvoorstelbare kenmerken. Vandaag zijn we allemaal speelballen in de slotakkoorden van jouw opera. Als wij morgen wakker worden zal de wereld weer gewoon zijn en alles een stuk saaier, maar we zullen ons blijven herinneren hoe we de realiteit de baas kunnen zijn als we dat nodig hebben. Op dat moment zullen we je pas volledig begrijpen.
Heel mooi verwoord Ivan ❤
Nu ik je verhaal lees, snap ik ook pas wat ze met het vliegende lint bedoelde.
Prachtig Ivan ! Wat een mooie afscheidswoorden ! Daar zal ze blij mee zijn .
Veel liefs voor jou en Marion
Michael Kooren
Via Ilse (ben bevriend met Nadja)kreeg ik dit bericht voor ogen. Werkelijk prachtig verwoord voor deze mensonterende ziekte. Paar weken geleden voor het eerst een mens…mijn lieve omaatje…de laatste adem uit zien blazen. Terwijl ik hand in hand aan haar ziekbed zat … bedacht ik mij…. “kak” … muziek…. misschien had zij nog wel klassieke muziek willen horen…. treffend om dit detail ook bij u terug te lezen….
Adembenemend mooi en even hartverscheurend. Dank X
Sterkte met de verwerking van dit grote verlies Ivan.
Haar ” kindje ” monument Sawah Belanda, waar ik regelmatig doorheen wandel, zal ik koesteren.
Warme groet,
Marijcke
Wat prachtig geschreven Ivan! Kippenvel. Een ultiem requiem. En wat een prachtige en trotse vrouw was Joyce. Heel veel sterkte met dit enorme verlies, ook Marion en de rest van de familie.
Gecondoleerd Ivan en Marion en heel veel sterkte toegewenst.!
Lieve Ivan, wat een mooie weergave van de bijzondere en unieke Joyce.
Het was vandaag een mooi en liefdevol sluitstuk van haar kunstzinnige leven. Ontroerend mooi en teder maar ook
geheel zoals zij leefde en weg vloog.
Het heeft mij geraakt. Zoveel liefde van haar dierbaren maar ook vrienden en iedereen die haar een warm hart toe draagt.
Ik wens jou en ook jouw dierbaren heel veel sterkte in de moeilijke lege tijd die nu komen gaat.
Liefs Connie
Wat mooi verteld! Ik word hier stil van.
Wat mooi verteld, ik word hier stil van.
om te huilen. Wat zullen jullie verdrietig zijn, en wat lief dat je ons door de laatste momenten heen geloosd hebt. Wat een moedig mens. Wat hartverscheurend. Ik kende haar niet persoonlijk. Maar in de stille eenzaamheid van de nacht, als ik dit lees, stroomt er wel een traan, voor het verlies van dit mooie mens. Ik ga haar gedichten missen. Veel sterkte en veel liefs en ik hoop zo dat we elkaar allemaal aan de andere kant terug zien. Dat er na het overleven van het leven iets is om naar uit te kijken, om ons op te verheugen. Virtuele knuffel vol liefs, Patrice
Geloodst bedoelde ik
Zo mood as zij was als mens,; zo heb jij haair beschreven.
Ivan, wat een prachtig, recht uit en dwars door t hart geschreven stuk over een bijzonder inspirerende vrouw voor velen. Sterkte voor jou, Marion en iedereen die gaar lief heeft. X
Lieve Ivan en Marion
Via deze weg, en na dit gelezen te hebben, will ik jullie beiden omhelzen met de wens dat jullie nog lang samen mogen zijn zodat de herinnering aan Joyce blijft. Heel veel lieve groeten ook aan je schoonmoeder/moeder, zoon en kleinkinderen. Celia ❤️
Dank Ivan voor het zo waardig beschrijven van de gedrevenheid en de kracht die tot haar heengaan Joyce Bloem hebben begeleid.
Ik wens jullie al wat nodig is voor het verwerken van dit verlies..
Lieve Marion, Van zo dichtbij en van zo ver weg. Het Leven in tegenstellingen verdriet,pijn,liefde, vreugde . Joyce heeft geleefd met volle teugen, dapper,heel moedig, kleurrijk. Zo mooi. Zij is nu niet ver weg, al is zij nu Licht, weggevlogen,alleen een gedachte, voor altijd verbonden met jullie .
Prachtig geschreven Ivan
Kippenvel, dit prachtige verslag van een intens droef gebeuren…..
Liefde en licht voor jullie xxx
Joy-ce. Mooi kleurrijk veelzijdig en creatief mens. Er zijn er al zo weinig van. Fly in peace!
slechts één lente ten
volle genieten- maakt het
leven meer dan waard
©mathilde
Indrukwekkend, Ivan..Ik heb het niet mogen meemaken haar te kennen, maar nu, nu wel…..
Zo mooi beschreven, dank je weer, Ivan voor het delen,
en heel veel sterkte …
Heel mooi en indrukwekkend heb je de laatste dagen van Joyce beschreven ! Dank Ivan ! De enkele keren dat ik Joyce ontmoette had zij veel indruk op mij gemaakt, hoe warm en spiritueel haar contact was naar mensen, ook naar slechts voorbijgangers als ik ! Dank ook dat ik tijdens haar afscheid inTuil, je toestond om in haar paradijstuin rond te lopen! Een bijzondere ervaring was het om haar krachtige geest daar te mogen begroeten ! Ze zal nog vaak daar aanwezig zijn ! Wens ik Marion en jou,Nico en Mevrouw Bloem en iedereen die ze lief had,heel veel sterkte de komende tijd ! Warme groet Carla
Mooi geschreven over Joyce, een vrouw, die mooi van binnen en van buiten was.
Getalenteerd, creatief, liefdevol en vol levenslust.
Veel sterkte met dit grote gemis. <3
Een prachtige ode aan een mooi mens.
Allen veel sterkte gewenst
Ineens borrelt een zinnetje van een liedje omhoog….”one day i fly away…….”, one day we all fly away…een enkele reis naar “daar is het goed”. Goede reis
Wat mooi dat je zo lang haar zwager hebt mogen zijn, Ivan.
Ik heb Joyce nooit persoonlijk gekend, maar uit alle woorden maak ik een waarachtigheid op die deze vrouw zo bijzonder maakt. Ik heb voor haar een kaars gebrand bij de foto van mijn overleden zus Patricia, bij leven ballerina, een kunstenares wiens leven in het teken stond van de pas de deux. Goede reis, bijzondere Joyce. Ik weet zeker dat je het daar, in dat hemelse paradijs, goed kunt vinden met mijn zus en al die andere engelen die ons aardse bestaan veel te vroeg verlieten. Maar kunst creëert en schept nieuwe werelden. Dus dat belooft veel, daarboven, en hier, waar we onze dierbaren tot leven brengen, in de waarachtigheid van woorden, keer op keer.
indrukwekkend . . . . . .
Wat prachtig verwoord,ik ben erg ontroerd wat een geweldige vrouw Joyce….Heel veel sterkte voor allen.
diep ontroerd…..een zware lange reis die met de kracht van liefde, creativiteit en verbinding lichter gemaakt is.
Tot twee keer toe gelezen, je vloeiende woorden lijken gecomponeerd
Raken diep
Wens jullie alle sterkte toe
door te gaan met ademhalen, te leven
en Joyce in liefde los te laten
…de kanker is natuurlijk nooit haar ongewenste minnaar geweest. Het was een vervloekte opdringerige brutale ongewenste indringer. Een regelrechte bezoeking. Minnen is voor mijn gevoel positief en gewenst en wederzijds.