De man die na zijn scheiding kleiner was gaan wonen vertelde dat hij bij elke verhuizing meer dingen kwijtraakt en ik zei “Het is net het leven zelf, op het laatst is er niets meer over”. Daarna merkte mijn zoon die ons hoorde praten plagerig op dat ik meester ben in het produceren van tegeltjeswijsheden. Het is een lang woord met zes lettergrepen waarbij het compliment dat in de laatste drie gegeven wordt bij voorbaat door de eerste drie volledig onderuit wordt gehaald, maar – en dat is een andere oude Chinese wijsheid – vaders zijn nooit wijzer dan hun zonen anders hebben ze gefaald bij de opvoeding.
Laat me je vertellen over de tien stappen van het verlies. Misschien valt er geen Nobelprijs mee te verdienen, maar als ervaringsdeskundige ben ik er aardig in thuis geraakt en vind ik het leuk het te delen. Het zijn natuurlijk geen tien stappen, maar het bekt lekker. In werkelijkheid is het menselijk bestaan een opeenvolging van verlies. We zijn als slangen die ons oude vel achter ons laten, maar in tegenstelling tot deze reptielen krijgen wij er te vaak geen nieuwe huid voor terug. Daarom is de menselijke soort zo weemoedig – homo nostalgicus -, wij kijken over onze schouder en zien slechts wat we kwijt zijn geraakt.
Het begint met het verlies van het ontzag voor je vader omdat hij toch niet alles weet en voor je er erg in hebt ben je al spoedig daarna ook het geloof in een almachtige god kwijt. Dan verlies je je onschuld en later ook nog je maagdelijkheid, maar dat laatste vinden we in het algemeen helemaal niet zo erg. Tenzij je die had willen bewaren voor een heel bijzonder iemand, maar dat duurt slechts tot het moment dat je het geloof verliest in bijzondere mensen. Die bestaan niet, maar je kunt weer wel iemand heel speciaal maken en dat komt door het geschenk van de liefde. Die liefde moet je nooit meer kwijt zien te raken, want daarmee kun je vrijwel alle verliezen in je leven beter aan.
Nadat de dokter in 2002 me vertelde dat ik kanker had en dat die al uitgebreid was verloor ik het geloof in mijn onfeilbare lichaam. Ik had verdorie alles tot dat moment goed gedaan. Er moest bedrog in het spel geweest zijn, maar ik heb er niet de vinger op weten te leggen. Tot dat moment waren ziekten, gebreken en overlijden slechts theoretische mogelijkheden en, indien ze al voorkwamen, betrof het altijd andere mensen. Omdat ik ook onmiddellijk behandeld moest worden verloor ik mijn hormonen en daarmee mijn libido, maar ik kreeg er niet de onschuld voor terug. Het mannelijk gereedschap was er nog, maar de noodzaak om ermee te spelen was verloren gegaan. De goede wil was nog aanwezig, maar ik verloor het oog voor timing. Nou ja, die was voordien ook niet altijd perfect geweest, bijvoorbeeld als ik tijdens een bergwandeling op een plek met magistraal uitzicht opgewonden raakte en mijn lief voorstelde om ter plekke een primitief offerfestijn uit voeren om eer te bewijzen aan de grootsheid van het leven. Maar door de kankerpillen was zelfs de slaapkamer niet meer geschikt voor de mooiste ceremonie van alle, omdat ik de arrogantie en het zelfvertrouwen was kwijtgeraakt en er onzekerheid voor terugkreeg, zodat ik de juiste momenten miste.
De kracht in mijn vingers ben ik verloren en ik weet niet wanneer het de laatste keer was dat ik zonder probleem het bovenste knoopje van mijn overhemd vastmaakte. Ik mis je soms zo dappere dikke vinger en verlang dan naar de tijd dat ik me helemaal niet bewust was van je bestaan. Door de versleten heup is mijn stoere stap er ook al niet meer, net als de kracht in mijn spieren.
Ik verloor mijn baardhaar en borsthaar, maar dat kon me weinig schelen. Toen ik echter dankzij de behandelingen de controle over vitale lichaamsfuncties begon te verliezen, werd het moeilijk. Een beetje urineverlies moet kunnen. Als je zelf niets laat merken weet niemand het, maar op een dag merk je dat andere mensen het kunnen ruiken. Ik zou dat het verlies van de zindelijkheid kunnen noemen omdat de herenluier de volgende stap is. Daarbij lijken de dodelijke stralen die mij moesten genezen ook de darmwanden verschroeid te hebben en wandel ik als een moeilijk startende racemotor door het leven, niet langer in staat de spieren aan te spannen om te voorkomen dat mijn komst al van verre aangekondigd wordt. Dat betekent ook een stap in het verlies van de waardigheid. Ach, ik overdrijf een beetje. Dat doen alle schrijvers. Wie dat niet doen zijn boekhouders. Er zijn natuurlijk ook pauzes van mijn peristaltiek zodat ik met mijn kleindochters verstoppertje kan spelen zonder dat ze door hun oren te spitsen me onmiddellijk weten te vinden.
Ik schaam me er echter wel voor en zorg zo goed mogelijk dat niemand er iets van merkt, maar dat lukt niet altijd en daarmee verlies ik mijn gevoel voor eigenwaarde. Met mijn hersenen kan ik me daar wel overheen zetten. Mooie woorden schrijven is toch nog altijd knapper dan harde scheten laten, maar toch. Het knaagt.
En dan, op een rotdag verlies je de woorden en de namen. Ik weet het want met regelmaat kan ik al niet meer op een vogelsoort komen of me een bloemennaam herinneren. Ik heb alleen nog ergens onder in mijn hersenen een stapeltje medicijnnamen liggen, maar dat is niet het leukste dat er is. Vaak zit ik midden in een tekst en kan ik niet verder. Het woord dat altijd vanzelf bij me kwam is weg. Ik zoek in onze grote bibliotheek, het liefst in gedichtenbundels. Waar is het toch gebleven?
Ik ben nog zoveel van plan, maar vrees wel dat ik de tijd die ik daarvoor nog nodig heb niet zal krijgen. Dat kan je geen verlies noemen, want ik had het nog niet eens, maar toch is verlies van het gevoel van de zekerheid dat er na morgen absoluut een overmorgen komt onhandig. Daarom houd ik mijn stukjes maar zo kort mogelijk. Ze worden steeds minder omvangrijk. Ik hoop dat mijn gedachten uiteindelijk allemaal op een tegeltje passen.
Mijn laatste tegel? Ik weet het nog niet. Misschien “Nu ik alles kwijt ben durf ik het leven ook wel los te laten.”
De stukjes worden korter minder omvangrijk, wellicht in aantal woorden, maar de teksten worden al dieper, dringen steeds meer door tot de kern; de essentie van het leven. Door los te laten weet je iets anders vast te pakken. Iets wat nu ook tastbaar(der) wordt voor anderen: het leven. Dank daarvoor.
Mooi gezegd. Je eerste zinnen is al tegelwaardig…
Ik ben het helemaal eens met Peter te Riele! Dank voor het delen van je inzicht, Ivan Wolffers.
Je raakt met je woorden weer feilloos de kern. Wat een talent! Ik kan je niet vaak genoeg bedanken voor je openhartigheid. Je haalt vele onderwerpen uit de taboesfeer en zo help je anderen om opener te zijn.
Weer zo mooi verwoord Ivan. Dank je!
Prachtig Ivan,ik heb het met ontroering zitten lezen.
Dit ook mee gemaakt met mijn man op 88 jarige leeftijd, 29 Maart 2016 overleden.
Het is dat je er zelf over begint….
wat dat ruften / flatuleren betreft…..ik ben overgegaan op voorgebakken biologisch zuurdesem speltbrood uit Frankrijk en heb nergens meer last van. Te koop via DE online drogist. Ik noem geen namen. Boven de 20 euro gratis thuisbezorgd. Ideaal! Van 42 % op molenstenen gemalen speltmeel. Met zeezout en bronwater. Dagelijks een paar sneetjes in de broodrooster. Heerlijk! Heb pas met heel veel plezier je kooktips bekeken op Youtube. Prachtige gezellige keuken en mooi fornuis. Ik ben dol op het BBC programma Escape to the Country en zo’n sfeer heeft jullie huis. Complimenten. En nog even tegelwijsneuzerig: Count your blessings & your memories.!Je mooie herinneringen verlies je niet zo snel. En niet iedereen heeft ze.
Mathilde, wat een mooie aanvulling!
Dank je. Ik wil er dit nog aan toevoegen. In de Achterhoek en Twente weten ze hele Oosterse en Westerse filosofieën en een bibliotheek van wijze boeken in één zin samen te vatten :” Ajje dr bunt dan mojje dr wezz’n ” Over tegeltjeswijsheden gesproken haha! Ik vind het persoonlijk vooral jammer (en raar ook) dat ik niet meer vanzelfsprekend met dezelfde intensiteit van mijn zintuigen kan waarnemen als toen ik kind was. Ik moet er nu vaak moeite voor doen. Als kind kwam de hele wereld met al zijn geuren en kleuren binnen. Vooral in de natuur en in de mooie tuin bij ons huis was ik dan volmaakt gelukkig. Er zijn….met al je zintuigen. Dan laat je vanzelf het verleden voor wat het was en de toekomst voor wat hij zal zijn. Om die reden geniet ik zo van dieren (en zal ik die nooit voortijdig laten afslachten om ze op te eten). Dieren kennen geen verleden en toekomst, niet bewust althans. Ze kunnen wel getraumatiseerd raken. Vaak door toedoen van in mijn optiek het grootste Beest, zoogdier mens. In de Randstad zouden ze zeggen: ” Tis altijd wat!” 😉
Beetje rare zin hierboven, want een taaie kip ga ik ook niet eten. Ik ben dus al 30 jaar vegetariër.
mooie levensstijl en -houding
Je raakt met je woorden weer feilloos de kern. Wat een talent! Ik kan je niet vaak genoeg bedanken voor je openhartigheid. Je haalt vele onderwerpen uit de taboesfeer en zo help je anderen om opener te zijn.
Wat kunnen woorden, mits intens en vol levensvreugde en doorleeft, mij raken. Om dit te verwoorden en vooral de ongelooflijke eerlijkheid en vooral zuiverheid hebben mij bereikt….Ivar. Ik denk als deze woorden je bereiken dat als je achterom kijkt er veel herkenning is. Verlies en afscheid nemen begint als je bewust bent van iets dat heel dierbaar is. Bij mij kwam het besef toen mijn zoon werd geboren. Toen ik zag dat de puberteit zich aankondigde bij hem terwijl hij een douche nam, bood ik aan zijn rug te wassen. Ik had onbewust toen mijn ritueel…om afscheid te nemen van het kind dat mij zo dierbaar was. Was iedereen maar zo als jij dan geloof ik in de mensheid en een betere wereld….ik ga je niet bedanken maar je aanmoedigen om vooral door-te-gaan.
Doen hé….je hebt niets te verliezen alleen maar te winnen…prachtig mens!
Nooit gedacht maar ik ben ineens voor tegeltjeswijsheid, kijk uit naar die wekelijkse tegeltjeswijsheden en hoop dat er nog ‘heeuw’ veel volgen
Ja Ivan, ik kan in heel wat dingen met je meegaan. Toch alles weer mooi verwoord en de vinger op de juiste, niet altijd zere, gevoelige plek gelegd. Ok wordt er altijd een beetje melancholisch van en dat zet me aan het denken… O zo waar allemaal. Bedankt!
Ik word toch altijd gegrepen door de mooie woordkeuze om iets treffend te raken. De vergangelijkheid, het verlies van eigenwaarde spelen daarbij een rol. Zelf zit ik aan de chemotabletten omdat het darmonderzoek heeft uitgewezen dat ik nu ook bij een zeer gesecteerd gezelschap behoor. De enorme troost is: ik ben er op tijd bij.
Geniet van het maken van mijn video’s voorzien van foto’s en eigengemaakt muziek. Een voorbeeld: google cd 31 nr 3.
Toch voel ik mijn reacties als éénrichtingtsverkeer omdat ik nog nooit een reactie van u heb vernomen.
Dat wij nog lang in staat mogen zijn om elke dag te plukken die ons wordt aangeboden.
Veel sterkte en ik hoop dat wij samen nog lang mogen genieten van uw voortreffelijke stukjes.
Een hartelijke groet,
Henk
Ik bewonder de manier waarop je met lichte humor over de de ongemakken en het verdriet van verlies van decorum schrijft.
Hierbij past stilte en een respectvol gevoel.
Je schrijft prachtig Ivan, hebt de gave van het woord, de nodige zelfspot gepaard aan de dichterlijke overdrijving. Voor een deel van je handicaps ben ik mede-ervaringsdeskundige en mijn kanker is gelukkig “maar” huidkanker. Je kunt niet eeuwig blijven leven, maar dank zij je schrijftalent zul je toch voortleven. Wat dat leven zelf betreft, moet ik helaas verwijzen naar de woorden van Johan Cruyff. ” Elk nadeel hep(sic) z’n voordeel. Een vermelding als Petomaan in het guinesss book of records zit er zeker nog in.
Groeten en sterkte
Toon
Beste Ivan, ik ga voor omvangrijk, met leegtes die we zelf met dictaten uit eigen werk mogen aanvullen. Gegierd om je peristaltiekverhaal. Zo herkenbaar. Na een operatie liggen je darmen, die tijdens de operatie in de weg, dus even op de keukenvloer, een beetje door de war, maar vooral stil. Na een aantal dagen komt daar weer langzaam beweging in en elke kleine ontluchting veroorzaakt een zwarte plek in de ozonlaag, niet te harden. Tegenwoordig mag je na een grote operatie, na een paar dagen weer naar huis, overgeleverd aan de mantelzorg.
9 keer naar boven om te ontluchten in de veiligheid van de slaapkamer en de sfeer daar verpest. Alles beter dan beneden bij de visite die maar niet weg wilde gaan en ik zag er echt heel bleek van.
Achteraf, maar da’s altijd, kan ik er smakelijk om lachen en jij gelukkig ook. Ik houd van die menselijke stukjes die je schrijft. Heb je nog niet zo lang geleden ontdekt en wat ik leuk vind is dat je er niet om heen draait en gewoon vertelt hoe het is. Dus schrijf maar omvangrijk, de vaste lezers worden ook ouder, en dan valt het gewoon niet op, als je wat vergeet.
Stel je plannen uit zodat je ze houdt…Als je geen plannen meer hebt kijk je alleen achterom. En heb je geen toekomst.
Ik zat met het zelfde darmprobleem door bestraling. Gebruik nu pepermunt capsules (zie studie UMC) en het winden is beter behersbaar.
Lieve Ivan ik bewonder je mooi verwoord maar zo moeilijk moet dit zijn voor jou en je lieve Marion,
Ik hoop je nog vaak te volgen en dat je nog lang mag schrijven.!!
Sterkte.!!
Hgr Marja zus van Carel.!!
heel mooi geschreven, raakt mij
Herkenbaar. Fijn om de columns vol met humor te lezen.
Hi Ivan, ik ken dit allemaal niet persoonlijk. Wel geeft het me meer een duidelijker gevoel over de laatste jaren van mijn moeder die incontinent werd en er een einde aan maakte toen ze 86 was. Maar jij bent nog veel te jong. Ik hoop van harte dat er nog remedies zijn, eventueel operaties, om je er de volgende 15 jaar doorheen te slepen want dat is toch wel het minste dat je nog verdient. Het meeste dat wij mogen verdienen met die prachtige fotoos en teksten en observaties en gedachtegangen van jou. Liefs, Ella
Mooi….elke week weer!
Beste Ivan, heb laatst je nieuwste boek gelezen op advies van een geestelijk verzorger in het AVL. Het was troostend voor mij te lezen hoe jij de kanker hebt geïntegreerd in je dagelijks leven en je denken. Ben nu zelf ook begonnen aan een boek en merk dat schrijven mij helpt. Groet Jan
Brevity is the soul of wit. Je kunt nog een tijdje voort, wat dat betreft.