Haar kamer is al leeg geruimd. Dat moest snel gebeuren zei de dame van het verpleeghuis. Een andere familie trappelt vol ongeduld om vader of moeder er naar toe te brengen. Mijn moeder komt daar nooit meer terug en heeft ook niets meer nodig.
“Wat wil jij hebben,” vraagt mijn broer. Ik haal mijn schouders op.
Later die dag staat bij mij op tafel het blauwe, achtkantige schaaltje waarop ze in haar kleine appartement altijd chocolaatjes had liggen. De hoeken zijn beschadigd en tonen het grauwbruine aardewerk onder de verf. De langwerpige tweekleurige chocola in plastic verpakking ligt er niet meer op. Merci mama. Er staan ook twee glazen kandelaars die niet bij elkaar passen, tafelgenoten voor feesten die nooit meer plaats zullen vinden. Niemand van ons wil de ingelijste foto’s van haar kinderen die we opgehangen hadden omdat we bang waren dat er een dag zou komen dat ze ons niet meer herkende. Het schildersoeuvre van mijn grootvader is gereduceerd tot een aantal doeken die ze uit piëteit niet weg deed en staat slordig in mijn werkkamer. Onze wanden zijn vol. Ik heb plaats voor de allerkleinste. Het houtsnijwerk dat mijn vader ooit in de jaren dertig op Bali kocht en mee naar Nederland bracht, heeft nog altijd haar mooie diepbruine kleur en is glad geworden door de vele handen die het hebben gestreeld. Ze heeft het jarenlang voor me bewaard. Dat geef ik met genoegen onderdak, maar verder heb ik al genoeg van mijn moeder gekregen.
Ze gaf me het leven waar ik zo van geniet, leerde door de verhalen voor te lezen van Winny de Poe en de Bommelstrip uit de krant van de benedenburen van boeken te houden. Het dankbaarst ben ik voor de optimistische verbeelding die ze me schonk en aan me voordeed hoe je die gebruikt. Op de meest onverwachte momenten besef ik dat ik die gave van haar heb. Met veel mensen logeerden we in enkele traditioneel gebouwde huizen rondom een zwembad. Een handvol gasten was midden in de nacht stomdronken het zwembad ingedoken. Ze lachten en schreeuwden. Ik werd wakker en was niet de enige. De volgende ochtend vroeg ik bezorgd of mijn moeder die nacht iets had gehoord. “Ja,” zei ze. “Het was zo leuk. In de nacht begon het te regenen en de boeren in de omgeving waren daar zo blij mee dat ze luid begonnen te juichen.” Als de werkelijkheid ons niet aanstaat veranderen we hem gewoon.
Op de vloer van mijn werkkamer liggen wat albums waaruit ik foto’s gekozen heb voor een dia vertoning. Uit het jeugdalbum zijn uit een handvol foto’s mensen weggeknipt. Die waren fout in de oorlog. Een van hen heeft haar verraden waardoor de SS op een dag voor haar deur stond en haar meenam naar de gevangenis aan het Wolvenplein in Utrecht. Wie zal er na deze dag de albums nog bekijken? Nog een keer kijken we samen naar de vertoning van haar leven. Nog een keer zijn we bij elkaar om over haar te vertellen, maar haar geschiedenis is nu afgerond. Wat we vergaten te vragen wordt nooit meer beantwoord.
Ik had gedacht dat ik niet erg aangedaan zou zijn door haar dood. Vijfennegentig jaar, waarvan de laatste drie overschaduwd werden door dementie.
Wie kan vertellen wat er was voor hij geboren werd? En ik heb nooit iemand ontmoet die uit eerste hand getuigde van wat er komt als je heen bent gegaan. We hebben wel kennis van het leven en alleen dat bestaat dus. Het zit geklemd tussen het hevig hijgen en zuchten van een bevalling de laatste snik. Laten we het leven respecteren en vieren, de dood geen kans geven groter te worden dan wat het is, de seconde dat de ademhaling niet hervat wordt. Mijn moeder zou haar ogen sluiten, ik zou een verhaal schrijven over haar, Winnie de Poe, Olie Bommel en mij, en vervolgens voortgaan met mijn eigen leven, soms glimlachend als ik aan haar denk.
Maar zo ging het niet. Emoties die zich voorheen als kippenvel presenteerden, kwamen nu als tranen. De dood bleek niet alleen maar een romantisch idee, een mogelijkheid, maar werd een schaafwond die slechts moeilijk heelt. Mijn moeder! Een punt achter de laatste zin, geen komma meer.
Dankje, Ivan. Zo mooi en zo herkenbaar. Sterkte met het verwerken van het verlies van je dierbare moeder.
Liefs, Christine
Fijn, Ivan, dat je dit met ons wilt delen. Het is zo herkenbaar, de antwoorden, die niet meer komen. Het loopt je hele leven met je mee, het contact, het voorbeeld van je moeder..
Herkenbaar verhaal van een generatie die er steeds weer het beste van maakte, niet opgaf en ons dit voorleefde. Mensen met een leefstijl die ons op de dag van vandaag nog steunt op onze weg.
Dankjewel voor het delen en de wens dat de herinnering net zo mooi gaat glanzen door liefdevol aanraken dan de houtsnede.
Mooi beschreven, het is en was je moeder, uniek en blijvend in je, zolang je leeft, (geen punt)
Schaafwonden laten geen littekens achter, op een dag verdwijnen de tranen in de glimlach en werkt de optimistische verbeelding weer die je van haar hebt meegekregen.
veel stille zachtheid en kracht gewenst, lief mens
Mijn moeder was 89. Ook is was desondanks aangedaan. Het blijft je moeder, zeiden mensen. En zo is dat. Het is geen drama, maar het is wel aangrijpend
Dag Ivan
Dank je wel.
Ik heb een mooi verhaal voor jou en je moeder over dat leven voor de geboorte.
Over hoop en verwachting.
Het staat op mijn website en gaat over twee embryo’s
http://embryo.cerium.nl/378-Een-verhaal-over-een-onvoorstelbaar-bestaan-II-NL
Jaap van der Wal
Gecondoleerd met het verlies van jouw moeder. 95 jaar is een mooie leeftijd, mag je niks van zeggen maar het is en blijft jouw moeder, jouw bloedband die nu is door gesneden door het onherroepelijke nooit weer.
Prachtig geschreven Ivan. Koester de herinneringen.
Prachtig geschreven. Koester de herinneringen van deze mooie vrouw!
Gecondoleerd met het verlies van je moeder.
Merci voor het delen…
Ook een schaafwond doet pijn……mijn ervaring is dat na het overlijden van mijn moeder de mooie momenten na een bepaalde tijd zullen overheersen…..bij de 1 eerder dan bij de ander, dank je voor deze bijzondere colum.
Bedankt Ivan voor het delen x
Bedankt voor het mooie delen van je mooie moeder. Het verlies van een ‘mooierd’ geeft pijn en geeft verdriet om het verlies. Ze zal bij je blijven en het zal tijd nemen om het rauwe er vanaf te laten gaan. Een warme knuff.
Dank. je wel ivan. Wat heerlijk dat jij jouw gevoelens zo met ons deelt. Ja die vragen die nooit meer beantwoord zullen worden. Ik ga een klein dagboekje bijhouden. En zal. het bij de oude foto’s leggen, de fotoboeken met onbeschreven herinneringen. Spittend in delpher kwam ik in oude krantenartikelen mijn voorouders tegen. Zij bezaten geen internet. Lezen en schrijven dat leerden maar enkelen van. hen, en dan was er waarschijnlijk geen geld voor pen en papier. Zij leefden in bittere Mijn overgrootvader kiki de kargadoor zong zijn liedjes op de brug. Ik ken ze niet! Jammer.
Dank. je wel ivan. Wat heerlijk dat jij jouw gevoelens zo met ons deelt. Ja die vragen die nooit meer beantwoord zullen worden. Ik ga een klein dagboekje bijhouden. En zal. het bij de oude foto’s leggen, de fotoboeken met onbeschreven herinneringen. Spittend in delpher kwam ik in oude krantenartikelen mijn voorouders tegen. Zij bezaten geen internet. Lezen en schrijven dat leerden maar enkelen van. hen, en dan was er waarschijnlijk geen geld voor pen en papier. Zij leefden in bittere armoede.Mijn overgrootvader kiki de kargadoor zong zijn liedjes op de brug. Ik ken ze niet! Jammer.
Dank je wel voor het delen. Heel herkenbaar voor ons Afke en ik. Een maand geleden is haar moeder op 93 jarige leeftijd overleden. Zij verbleef sinds 3 jaar in een woonzorgcentrum vanwege dementie.
We wensen je en je dierbaren veel sterkte.
Het hoofdstuk van een generatie is afgesloten.
Met vriendelijke groet,
Afke en Beam van der Dussen
Wat een prachtige zin;” Mijn moeder! Een punt achter de laatste zin, geen komma meer.”
Daar zie ik gewoon een lied in…
Dag lieve Ivan, wens je veel kracht & sterkte toe,ook voor je naaste familie.
Ook al is je moeder 95 jaar geworden, toch is het een schok voor iedereen. Iets wat je al lang verwachtte is dan toch gebeurd.
Gelukkig kunnen jullie samen mooie.herinneringen ophalen over een prachtige vrouw/moeder/schoonmoeder.
Met vriendelijke groeten Senya Grondhuis
Mensen boven de 65 krijgen bij een ziekenhuisopname vaak preventief Haldol (een anti- psychose middel) toegediend. Ik zie dit middel als een regelrechte sluipmoordenaar en het zou naar mijn mening per direct verboden moeten worden. Er zijn genoeg alternatieven om onrust te bestrijden (valeriaan bijvoorbeeld) en waarom zo’n paardenmiddel preventief toedienen terwijl men ook zou kunnen wachten tot zich symptomen van ernstige onrust en verwardheid voordoen? Maar het is nu eenmaal makkelijk voor het verplegend personeel wanneer mensen hun zo min mogelijk last bezorgen. Mijn moeder van 93 heeft een opname in een revalidatie- centrum (na een beroerte) ternauwernood overleefd. Er werd, zonder dat de familie was ingelicht, Haldol in haar eten gedruppeld. Ze at bijna niet meer en raakte plotseling verward. Ze kreeg een vreemd droge mond. Allemaal zeer ongewoon voor haar doen. De eerste dagen na de beroerte had ze al die verschijnselen nog niet. Toen wij er bij toeval achter kwamen, is het toedienen van Haldol meteen afgebouwd. Mijn moeder is een uiterst intelligente vrouw met een HBS B opleiding die 8 jaar als wethouder werkzaam is geweest. Er was toen slechts een triest hoopje mens van over. Godzijdank is ze weer thuis. Godzijdank wordt er geen Haldol meer in haar gedruppeld. Langzaam is ze weer een beetje op krachten en bij zinnen gekomen. De gedachte aan al die oudere mensen die momenteel gedrogeerd worden met het middel Haldol met alle gevolgen vandien, doet mij huiveren. Het doet denken aan een SF verhaal. Ik ben helaas niet in de positie om hier serieus onderzoek naar te doen. Of om dit op grote schaal openbaar aan te kaarten.
Ik herken elk woord! Het verdriet, de troost, de punt!
Het einde. Zo dichtbij en toch zo ver weg! ik denk aan jou, en aan je moeder! Lieve groet, Nance