Oom Ernst hoorde bij de Indische entourage van de vrolijke verjaardagen in het overvolle huis van mijn schoonouders, waar ik vanaf 1971 met een heel andere cultuur kennismaakte en die lief ging hebben. Zijn lach klonk luid door de huiskamer als hij vertelde hoe hij liefdesbriefjes van mijn schoonvader naar mijn schoonmoeder bracht. Postillion d’ amour noemde hij zichzelf, want hij had gevoel voor talen. Oom Ernst mocht in tegenstelling tot mijn schoonvader bij haar ouders aan huis komen omdat hij net als de heer des huizes vogelliefhebber was.
Ik zie Marion’s oom nog precies zo zitten in die volle kamer, die nu altijd leeg is, zo leeg dat mijn schoonmoeder er vaak niet meer op haar gemak is, zich er overbodig voelt en in haar bed blijft liggen, het bed dat ze zo ongelooflijk veel jaren met haar echtgenoot deelde.
In onze familie duren huwelijken meestal eeuwig. Als je eenmaal lang bijeen bent, laat je elkaar nooit meer los. Zonder dat je het weet en zonder dat je het toe wilt geven ben je van elkaar afhankelijk geworden. Als het met een van de twee slecht gaat, is de ander ook ziek, alsof onze littekens zich spiegelen. Zinkend schip? Dat hoeft natuurlijk niet, maar Baron van Münchhausen kon zichzelf ook niet aan zijn haren uit het moeras trekken, dus reken er maar op dat veel mensen elkaar vastklemmen en zo uiteindelijk samen kopje onder gaan. Dat wil ik niet op mijn geweten hebben en geloof daarom dat als je allebei in staat bent door de slechte bloeduitslagen, de vlekken in het ondergoed en de haaruitval heen te kijken, je dat misschien kunt voorkomen. Je partner blijven zien zoals hij het grootste deel van zijn leven is geweest, de liefde voor kunst, het gevoel voor humor, de muziek die je samen koesterde, daar gaat het om. Hoe ouder je wordt, des te belangrijker het is om nog ‘Heroes’ in je lege huiskamer te laten weerklinken en samen te dansen alsof je nog steeds een kans hebt elkaar te verleiden. Vooral ook hard die ene zin meezingen “we can be heroes, just for one day”. Want echte kankerlijers weten dat een dag het zelfde is als een heel leven.
Deze week kwam ik een onderzoek tegen waaruit blijkt dat als je lief sterft, hij of zij helemaal niet weggaat. Je kunt hem nooit meer uit je gedachten en herinneringen krijgen, al slik je elke avond een handvol antidepressiva of drink je een liter jenever per dag. Deskundigen komen met een zorgelijke conclusie: als de periode vlak voor het heengaan beladen is met slechte ervaringen dan zal dat de overlevende meezuigen. Na de dood van je partner zit je nog net zo in de draaiende waterkolk als vlak voor de dood kwam die een einde aan de eeuwigheid maakte.
Daarom is volgens mij euthanasie bedacht. Het is niet om nodeloze pijn van de patient te voorkomen, maar opdat je je eigen dood niet met schuldgevoel in de ogen hoeft te kijken omdat je je geliefde leeg hebt gezogen met je kinderachtige leed. Voorkom dat ze met je steek moet sjouwen. Zorg dat ze geen katheterzakjes hoeft te vervangen. Waarom al die tranen in die laatste weken, terwijl je je geliefde uiteindelijk toch laat zitten? Wees een held voor een dag en schenk haar vrede en rust, een kans om met jou in je hoofd te blijven leven zonder dat het een last is.
Ik praat tegen mezelf! Ik denk heel vaak aan het juiste moment om te vertrekken en dat heeft niets te maken met of ik mijn poep nog op kan houden, of ik nog zelf kan lopen, of ik mijn fijngemalen eten nog binnen hou, of dat ik nog weet wat ik doe. Nee, het euthanasiemoment heeft alles te maken met de vraag of ik kan zorgen dat ik het mogelijk maak dat Marion nadat ik uit de trein ben gevallen, nog verder kan. Wel aan mij denkend want ik ben er toch voor altijd, maar om te voorkomen dat ik met mijn dood haar toekomst meeneem. Dat ze niet wegduikt, maar nog eens per jaar naar Rome gaat om te wandelen waar we zo vaak hebben gelopen, dat ze een kopje espresso drinkt – ach, laat ze er maar twee bestellen – en als ze een jonge vrouw met een rode jas aan de overkant ziet lopen zeggen “Dat is jouw type.” En ik die er toch altijd zal zijn zal dan zeggen “Hoe kom je daarbij?” Waarop zij zegt “Doe niet altijd zo schijnheilig.” Waarna ik antwoord “Ik heb maar een type en dat ben jij” en dan het laatste woord krijg dat toen ik nog leefde nooit voor mij was. Daarna hervat ze het gesprek met de Italiaanse kennis aan haar tafeltje.
Oom Ernst had altijd voor zijn vrouw gezorgd, maar toen hij kanker kreeg werd het moeilijk. Pas toen hij wist dat tante Noes bij haar dochter in wilde wonen en ze verhuisden overleed hij. Held. Het was de elfde januari dat we naar hem toe gingen. Op de radio ging het die dag alleen maar over het overlijden van de zanger die ook een groot deel van de soundtrack van mijn leven had verzorgd. Het gaf het gevoel dat alles voorbij gaat, maar dat is schijn. Het gaat nooit voorbij. Dat is het pas als bij jezelf het licht uitgaat want dan weet je niets meer, zelfs niet hoe waanzinnig veel je van haar gehouden hebt.
Ik kwam de kamer binnen waar tante Noes zat. Ze lijkt zo op haar broer, Marion’s vader, dat het logisch is dat ik in haar gelaat ook altijd de trekken van Marion herken. Het voelde alsof ik tegenover Marion stond, maar dan over een paar jaar. Toen ik haar groette, zag ik in haar ogen dat ze me herkende, en met haar ondeugende blik, haar vinger dicht bij haar gezicht naar mij wijzend –zoals ze dat altijd deed – maar met een droeve lach, liet ze zich door mij omhelzen. Ik moest huilen om de vrouwen die wij mannen achterlaten omdat we nu eenmaal niet zo oud worden als het andere geslacht, waar we van alles voor willen doen, maar het niet kunnen.