Mijn nieuwe paspoort is tien jaar geldig. Ik vraag me af of ik mijn geld er volledig uit zal halen. Mijn vader heeft zijn laatste paspoort nooit opgemaakt. Ruim voor de uiterlijke geldingsduur overleed hij. Ik heb het op mijn bureau liggen: geldig bewijs dat mijn vader ooit heeft bestaan.
Voorheen kon je vijf jaar met een paspoort doen en schrok ik elke keer als ik een nieuwe nodig had. Al weer een half decennium van mijn leven voorbij. In de tijd sinds de kanker me begon te vergezellen op mijn reizen is dit nu het derde paspoort dat ik aan moet vragen. Mijn gezwel was niet in mijn paspoort vermeld en reisde illegaal mee naar landen waar ze toch behoorlijk streng zijn op wat er allemaal de grens oversteekt. OK, het zijn cellen die zich in mijn lichaam ontwikkeld hebben, maar ze verschillen toch wezenlijk van de echte Ivan-cellen, gekenmerkt door mijn DNA. De tumor en zijn vazallen – de uitzaaiingen – zijn verstekelingen.
Een week geleden ging ik naar het stadhuis en nam voor de zekerheid twee pasfoto´s met me mee voor het geval een van de twee zou worden afgewezen. Ze waren gemaakt door vakmensen. Bij de ene was er een lichte schaduw op de achtergrond te zien – dat mocht niet – en bij de andere foto leek ik licht te glimlachen. Er werd een hoger geplaatste medewerker bij gehaald die aandachtig keek. Nee, het kon niet. Stel je voor dat iedereen maar zou lachen op de foto´s in de identiteitspapieren, dan zouden de mensen van de IND misleid en veel te soepel worden. Ik moest in een vierkante fotomachine kruipen, onderuitzakken tot mijn kin een onzichtbare gele streep raakte en bars voor me uitkijken terwijl ik een knopje indrukte.
Het resultaat is nu een paspoort met een foto waarop ik mezelf niet meer herken. Een chagrijnige oude man kijkt me aan als ik het boekje open. Als ik erin slaag daarmee nog een grens te passeren dan mag dat als een klein wonder worden beschouwd.
Je lach is namelijk het belangrijkste kenmerk van je persoonlijkheid. Onlangs kwam een fotograaf bij me thuis om plaatjes te maken voor bij een kranteninterview waarin ik vertel hoe het met mij en met mijn kanker gaat. “Ik wil je niet fotograferen zoals je altijd op foto´s staat,” zei ze. “Dat gezicht kennen we nu inmiddels wel. Nee. Ik wil je echtheid.”
Vervolgens gaf ze me een korte cursus ontspanningsoefeningen. “Laat die kaak maar gewoon hangen,” spoorde ze me aan. Stomme idioot dat ik was. Ik luisterde naar haar, me nauwelijks bewust van de gevolgen van een dergelijke gelaatsuitdrukking. Ik weet niet of ze nog steeds ontevreden was, maar op een gegeven moment zei ze: “Doe je ogen gewoon even dicht en laat je armen hangen. Lekker ontspannen.” Dat was waarschijnlijk een truck waarmee mensen zoals Doutzen Kroes zich voorbereiden op fotoshoots en waardoor ze er zo boeiend en engelachtig uitzien. Even ontspannen om dan krachtig jezelf weer te presenteren. Terwijl ik de ogen gesloten had hoorde ik de camera afgaan. “Die gebruik je toch niet?” vroeg ik. “Nee, natuurlijk niet,” zei de fotografe. Een week later zag ik twee foto´s in de krant, eentje met hangende kaak waar ik op stond als een zwaar zieke patiënt en een met de ogen gesloten, alsof ik reeds heengegaan was.
Op die foto´s was ik zelf niet meer aanwezig, , de ziel eruit, mijn glimlach op vakantie, de ogen die in alles geïnteresseerd zijn naar de gang gestuurd. Mijn echtheid was verdwenen. Wat er restte was wat blijft als mensen overleden zijn. De as met water waaruit we gekneed zijn. Ik lach niet omdat ik daarmee mijn geheime zelf verberg. Ik doe dat omdat ik daarmee mezelf aan de ander geef, om te laten zien hoe geweldig leuk ik het leven vind en hoe fijn het is dat ik er nog ben. Dat ben ik.
In mijn hand heb ik nu een paspoort met een foto van iemand die dood aan het gaan is en daar moet ik nog tien jaar lang mee door de wereld trekken. Mijn geboortedatum en mijn lengte zijn correct ingevuld. Het ontbreekt er nog maar aan dat mijn genetische code erin is opgenomen, mar dat is waarschijnlijk omdat het technisch nog niet goed mogelijk is. Mijn burgerservicenummer staat erin zodat duidelijk is of ik verzekerd ben en of ik mijn belasting wel heb betaald, maar ik ben dit niet. Het liefst kijk ik er nooit meer naar, maar dat is moeilijk als ik nog ergens wil komen. Bij elke grens zal ik eraan herinnerd worden dat het leven kort is en je je ogen open moet houden.
Het enige hoopgevende is dat ik pas op 3 juni 2024 een nieuw paspoort nodig heb. Waarom niet? Waarom zou ik de 76 niet halen?
Mooie doelstelling! Ik hoop van harte dat je tenminste 76 mag worden en doorgaat met het schrijven van je treffende en herkenbare bespiegelingen. Ben er elke week weer benieuwd naar en word er steeds weer door ‘geraakt’.
Geweldig, Ivan, hoe je dit kleinburgerlijk falen beschrijft!
Sinds mijn vorige paspoort was ik te flabbergasted om mijn verbijstering te delen (en toen deelde men nog niet zo veel). Je woorden zijn me uit het hart gegrepen.
Opeens is die uitgekauwde uitdrukking ‘een dag niet gelachen is een dag niet geleefd’ nieuw leven ingeblazen.
En wat betreft de fotografe: jij blijft toch de absolute master ook op dat gebied.
Óp naar 2024, en dank je wel dat we mogen mee reizen.
Lieve groet,
Magda
Mooi geschreven, Ivan! Dankjewel! Toevallig vandaag ook pasfoto’s laten maken..met dezelfde eis. Niet (glim)lachen… Mijn foto kan toegevoegd worden aan al de andere. We zijn wassen beelden geworden…
Tsja, veel fotografen hebben moeite met het vinden van foto’s, dus maken ze ze maar…