Een man of dertig in een kring. Geen vrouw te bekennen. Ze waren ongeveer zo oud als ik was toen de dokter zei ‘Waarom kom je zo laat’. Tussen de 49 en de 60. Bruin van een korte vakantie in het vakantiehuisje ver weg of een weekend op het water in eigen land. Vrouw en kinderen. Goede baan. Op de top van hun kunnen. Het waren vrienden voor het leven en ze hadden mij uitgenodigd om over het thema ‘future proof’ te spreken. Wat leuk had ik gedacht, want in mijn boek OVERLEVEN had ik betoogd dat we slechts gezond kunnen overleven als we dat samen doen in een omgeving die gemaakt is voor de toekomst. Maar al bij mijn eerste zin die avond nam ik de verkeerde afslag.

Ik deed niet veel anders dan wanneer me bij andere gelegenheden gevraagd word te vertellen hoe het mij verging sinds de vooravond van kerstmis 2002. In april van dat jaar had Marion me aangespoord eens naar een arts te gaan omdat ik zo vaak moest plassen en op een dag in december, toen we het kerstetentje bij ons thuis niet meer af konden zeggen, kwam de uitslag binnen. PSA 97 en dus sterk verhoogd. Hoe het zo lang kon duren had alles te maken met een huisarts die pas naar de bloeduitslagen gaat kijken als de patiënt erom vraagt, maar vooral ook met mijn eigen haastige levensstijl, waarin geen plaats was voor kanker en dood. Te gulzig begaf ik me van het ene hoogtepunt naar het andere en ik was er absoluut niet op voorbereid dat er met mij iets kon gebeuren. Kon je nog gezonder leven dan ik deed? Hardlopen, tennissen, marathons, gezonde voeding, bescheiden drankgebruik en niet roken. Er was niets of niemand om de schuld aan te geven, zelfs niet aan mezelf.

De mannen moesten niet lachen toen ik voordeed hoe de uroloog de latex handschoen aantrok en met de middelvinger omhoog aanstalten maakte om mijn einddarm binnen te dringen om de prostaat af te tasten. Meestal wordt de sfeer bij zo’n bijeenkomst daardoor wat luchtiger. De vrouwen in de zaaltjes waar ik lezingen geef om uit te leggen hoe de mooiste dromen en plannen soms in korte tijd razendsnel moeten worden bijgesteld kunnen daar wel om lachen. Ze zien het voor zich: de stoere man die zich in een vernederende houding overgeeft aan inwendig onderzoek.

De uroloog toucheerde de harde knobbels en ik moest aan dat kerstdiner beginnen in de wetenschap dat er ergens in mijn biografie iets lelijk was misgegaan. Ik was verdorie nog lang niet waar ik moest zijn. Ik werd dat jaar pas 54 en Marion 50. Zij werd net zo goed meegesleept in een ongevraagd avontuur.

De mannen waren ijzig stil en ik kon ze die avond niet meer opvrolijken. Ik realiseerde me dat ze verwacht hadden dat ik ze een geheim ging verklappen: hoe word je 120 jaar oud en blijf je niet bij de 82 steken? Iemand met kanker welke al niet meer kon worden geopereerd, maar na zestien jaar nog leeft, zou dat wel eens kunnen weten. Ik bekende dat ik geen idee heb hoe je daar zelf invloed op uit kunt oefenen en maakte het er niet beter op toen ik ze voorhield dat kanker krijgen een kwestie is van vette pech. De chromosomen delen zich voortdurend en worden ouder. Ze slijten en er komen foutjes in. De mechanismen in het lichaam om dat zelf weer op te lossen werken steeds wat minder en op een onaangekondigde dag ben je aan de beurt.

En het is niet uitsluitend de kanker. Als je de kankerdans ontspringt ontsnap je niet automatisch aan de klauwen van mijnheer Alzheimer en evenmin aan de eenzaamheid omdat je op den duur niet meer past in de zich verjongende netwerken waarin je niet langer nodig bent. Als de moves en de spitsvondige woorden niet meer zo snel komen schuif je naar de rand van de noodzakelijkheid. ‘Zorg daarom dat je sociale netwerken future proof zijn,’ adviseerde ik. In plaats van een tweede huis in Toscane waar op den duur niemand je op komt zoeken, kun je misschien beter samen met je vrienden investeren in een leuk stuk vastgoed in de stad, dat je exploiteert zo lang je het nog niet nodig hebt en waar je intrekt met je vrienden om van een gezellige oude dag te genieten. Dicht bij concertgebouw, musea en filmhuizen. Onderzoek wijst uit dat je het van de familie niet moet hebben want die gaat ten onder aan de mantelzorg, maar wel van je vrienden. Mocht het dan wat slechter gaan, dan kun je samen een thuiszorgzuster inhuren. Die zuster, dat was het enige waarover de mannen een beetje glimlachten.

Tevergeefs probeerde ik nog uit te leggen dat we voor onze kinderen en kleinkinderen de wereld future proof moeten zien te krijgen. De Audi zal moeten wijken voor de dreiging van de steeds snellere klimaatverandering, de verdwenen bijen, de opmars van de processierups, het leed van de grote migratie vanuit de woestijnen en oorlogsgebieden en het vlees zal van het menu moeten verdwijnen.

Vermoeid stopte ik na ongeveer een uur. Wat ik zie als ironie vond een van de mannen bitter en een ander dacht eerder dat ik een stevige depressie had. Dat laatste zou kunnen, want het is een van de bijwerkingen van mijn medicatie, maar het openbaart zich bij mij vooral als een gevoel van nostalgie, de saus over alles wat onaangenaam is en helpt om het grote verlies van de jeugd draaglijk te maken.

Ik heb sinds die mannenlezing een paar weken lopen denken wat er mis ging. Aanvankelijk veronderstelde dat ik ze in een spiegel liet kijken en het hen niet aanstond wat ze zagen. Ik had ze verteld dat ik minder was gaan werken, meer ging doen wat me echt belangrijk leek en dat ik niet meer in vliegtuigen wilde zitten die me brachten naar werk dat waarschijnlijk net zo goed door een ander kon worden gedaan. ‘Zo maar stoppen met reizen,’ zei iemand verbijsterd. Maar zo was het niet, het was ikzelf die in een spiegel keek en ik herkende me in al die mannen. De overmoed van het succes, de hormonale bravoure. Ik had ze het misschien niet aan mogen doen. Gewoon geloven dat alles kan als je maar wilt, dat je hormonen, je testosteron, je vitaliteit je overal doorheen zullen helpen. Er is niets fijner. Maar ach, dat is het nu juist. De testosteron is zoekgeraakt door alle behandelingen en er is geen weg meer terug naar de onwetendheid. En dan luister je tot overmaat van ramp niet op tijd naar je vrouw en komt te laat bij de dokter.